Emle erejeler. III tarau

Bölek jazylatyn sözder emlesı

§22. Anyqtauyştyq qatynastağy söz tırkesterı bölek jazylady: altyn saǵat, kıiz úı, bota kóz, qara shaı, at qora, maqta maıy, quraq kórpe.

§23. Kürdelı san esımderdıƞ ärbır syƞary bölek jazylady: on bir, on birinshi, on segiz mıllıon, jıyrma segiz, júz on jeti, eki júz jetpis tórt, bir myń toǵyz júz elý úsh, tórt mıllıard, jıyrma úsh bútin onnan bir.

§24. Kürdelı syn esımderdıƞ ärbır syƞary bölek jazylady: al qyzyl, qońyr ala, qyzǵylt sary, qara ala, kók ala, qara kók, aq sur, qula qasqa, qula jıren, tory tóbel.

§25. Kürdelı etıstıkterdıƞ, esım jäne elıkteuış sözdermen tırkesken qūrama etıstıkterdıƞ ärbır syƞary bölek jazylady: baryp keldi, kele jatyr, jaza ber, kıip júre ber, júgire jóneldi, bara almady, bara almaı qalyp edi, jyǵylyp qala jazdady; qyzmet etý, mán berý, qol shapalaqtaý; shap etý, dý ete túsý, baj etý, lap qoıý.

§26. Tolyq mağynaly sözben tırkesken saıyn, keıin, buryn, deıin, sheıin, men, ben, pen, qoı, ǵoı, da, de, ta, te, ma, me, ba, be, pa, pe, she şylaulary bölek jazylady: jyl saıyn, aı saıyn; sabaqtan keıin; budan buryn; jınalysqa deıin; túske sheıin; qalam men qaǵaz, kitap pen dápter; kerek qoı, kóre ǵoı; ol da, men de; halyq ta, úkimet te; Bar ma eken? Kele me eken? Suraq pa? Kóp pe? Az ba? Kem be? Sen she?

§27. da, de, ta, te şylauly tırkesterımen kelgen kürdelı sözder bölek jazylady: bar da kel, aıt ta qoı, qara da tur, kir de shyq. Bıraq urda-jyq, asta-tók, ýda-shý tärızdı leksikalanğan tırkester bırge ärı defis arqyly jazylady.

§28. Negızgı sözge tırkesken aldy, arty, asty, ústi, mańy, jany, ishi, syrty, basy, tusy, sheti, boıy siaqty kömekşı esımder bölek jazylady: esik aldy, úı arty, kópir asty, ústeldiń ústi, qala mańy, bazar jany, aýla ishi, qora syrty, qystyń basy, júrek tusy, aýyl sheti, ózen boıy, tula boıy.

E s k e r t u. Aldy, arty, asty, ústi kömekşı esımderımen kelıp, ataulyq mağynağa ie bolğan sözder bırge jazylady: saılaýaldy naýqan, mektepaldy top, tilarty dybysy, sózaldy syńary, tisarty daýyssyzy, jerústi jumystary, jerasty sýlary.

§29. İdiomalyq, frazalyq tırkesterdegı ärbır söz bölek jazylady: qas batyr, shynjyr balaq, shubar tós,shıki ókpe, qara ter, ıek artty, bas tartty, bet burdy, ıin tires. Bıraq latau sözdıƞ ornyna jüretın leksikalanğan tırkester bırge jazylady: basqosý, atsalysý, aqkóńil (§38-dı qaraƞyz).

Derek közı: Egemen Qazaqstan