Правила правописания. Глава VI

Орфография заглавной буквы

Добавление окончаний

§50. Каждое новое предложение пишется с заглавной буквы: Qonaqúıde, dóńgelek ústel ústinde qyzǵylt, kúńgirt sáýlesi bar tas sham janyp tur. Qyryn otyrǵan ákesiniń úlken kesek pishini Abaıǵa jartylaı ǵana kórinedi (M. Áýezov).

§51. Каждая строка стихов начинается с заглавной буквы:

  • Paıda oılama, ar oıla,
  • Talap qyl artyq bilýge.
  • Artyq bilim kitapta,
  • Erinbeı oqyp kórýge (Abaı).

Орфография имен собственных

§52. Фамилия, имя и отчество человека пишутся с заглавной буквы: Dýlat Saǵynuly Berdáli, Qyrmyzy Nábıqyzy Seıdimbek.

§53. К именам и фамилиям людей с суффиксами -ov, -ev окончания добавляются созвучно (гармонично) последнему слогу корневого слова (то есть, основываемся на твердости или мягкости последнего слога перед суффиксами -ov, -ev): Álıhannyń, Álıhanǵa; Kúnsulýdyń, Kúnsulýǵa; Nábıevanyń, Nábıevke; Baıǵaraevanyń, Baıǵaraevqa.

Примечание. К именам людей, последний слог которых заканчивается на букву á, в соответствии с §16 добавляются твердые окончания: Kúlásh-qa, Kúláı-ǵa, Bilál-ǵa.

§54. Имена людей, состоящие из двух слов, пишутся слитно: Tóremurat, Aısáýle, Saqypjamal, Ábilqasym, Qasymjomart, Batyrhan, Tursynzada, Nurǵalı, Aıgúl, Aqbala, Aqylbek, Jaqsybaı, Shárbaný, Toqqoja, Nurbıke, Nuraıym, Nurdildá, Bıbihanym, Asyljan, Ahmetqazy.

§55. Имена людей пишутся согласно произношению звуков их отдельных частей: Aıǵyz, Baıgeldi, Jumaǵul, Qaragóz, Kenjáli, Bıbajar, Qojahmet.

§56. Имена людей, вошедшие с арабского и персидского языков пишутся согласно звуковым закономерностям казахского языка: Ysqaq, Yrysjan, Yrysaldy, Ysmaıyl или Symaıyl, Muhambet, Ybyraıym, Bátıma, Qasen, Qusaıyn, Qadısha, Pazyl, Ábdiqadir, Álbeıbarys.

§57. Вспомогательные слова в именах исторических личностей пишутся в начале слова с заглавной буквы, в середине со строчной буквы через дефис: Ábýnasyr ál-Farabı, Leonardo da Vınchı, Janna d’Ark, Fon der Gols, Lıýdvıg van Bethoven, Ál-Farabıdiń murasy barlyq túrki halyqtaryna ortaq. Окончания к указанным именам добавляются согласно закону сингармонизма (созвучности слога): Leonardo da Vınchı (-diń, -ge); Fon der Gols (-tyń, -qa); Vılgelm fon Gýmboldt (-tyń, -qa).

§58. Имена героев сказок, мифов пишутся с заглавной буквы и слитно: Jelaıaq, Jeztyrnaq, Saqqulaq, Taýsoǵar.

§59. Первая часть имен людей, известных сообществу и содержащих слова bı, jyraý, ata, ana, batyr, abyz, aqyn, bahadúr, han, seri, sal, datqa, sultan, qajy, sulý, begim, hanym, myrza, пишется с заглавной буквы, вторая часть со строчной буквы и раздельно: Móńke bı, Buqar jyraý, Adam ata, Haýa ana, Qorqyt ata, Domalaq ana, Jalańtós batyr, Baıserke abyz, Dýlat aqyn, Ábilǵazy bahadúr, Abylaı han, Aqan seri, Birjan sal, Baızaq datqa, Baraq sultan, Qunanbaı qajy, Baıan sulý, Aısheker hanym, Rabıa begim.

§60. Устойчивые эпитеты, используемые перед именами людей, которые занимают особое место в национальной культуре, пишутся с заглавной буквы: Úkili Ybyraı, Qyz Jibek, Máshhúr Júsip, Qazdaýysty Qazybek bı, Er Tarǵyn, Qaraqypshaq Qobylandy, Jaıaý Musa, Er Tóstik.

§61. Сложные клички животных и птиц пишутся с заглавной буквы и слитно: Aıtóbel, Qoıankók; Bóribasar, Aqtós, Qaratorǵaı.

Правописание названий рельефов (географических названий), названий небесных тел

§62. Географические и астрономические названия пишутся с заглавной буквы: Alataý, Jetisý, Ertis, Jaıyq; Kún, Аı, Jеr, Sholpan, Jetiqaraqshy, Súmbile, Úrker.

§63. Первая часть топонимов и астрономических названий со словами muhıt, asý, aral, qum и т. д. пишется с заглавной буквы: Qara teńiz, Tynyq muhıty, Kúngeı asýy, Barsakelmes araly, Borsyq qumy.

§64. Обе части сложных топонимов, составленных с помощью устойчивого определения, пишутся с заглавной буквы и раздельно: Kishi Azıa, Ortalyq Qazaqstan, Batys Qazaqstan, Qıyr Shyǵys, Taýly Altaı.

§65. Сложные географические названия (топонимы) пишутся с заглавной буквы, с сохранением непроизводной формы и слитно: Araltóbe, Úsharal, Kókshetaý, Betpaqdala, Jarkent, Marqakól, Saryarqa, Saryaǵash, Jańaarqa.

§66. Обе части парных географических названий пишутся с заглавной буквы, через дефис: Aqsý-Jabaǵyly qoryǵy, Úıtas-Aıdos jerasty sýy, Saıram-О́gem ulttyq parki, Balqash-Alakól oıysy.

Правописание сложных названий (имен)

§67. Названия государств, высших государственных органов управления и должностей пишутся с заглавной буквы: Qazaqstan Respýblıkasy, Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti, Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-mınıstri, Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń Tóraǵasy, Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti. Но слова hatshy, mınıstr, depýtat, ákim, orynbasar, basshy, tóraǵa в названиях государственных должностей пишутся со строчной буквы: Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik hatshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstri, Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń depýtaty, Túrkistan oblysynyń ákimi, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti ákimshiligi basshysynyń orynbasary, Ádistemelik bólim basshysy, Til komıtetiniń tóraǵasy.

§68. Первое слово сложных названий государственных административно-управленческих органов (министерство, комитет, департамент и т. д.), законодательных документов (кодекс и т. д.) пишется с заглавной буквы: Qarjy mınıstrligi, Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi, Qazaqstan Respýblıkasy Ishki ister mınıstrligi, Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrliginiń Memlekettik múlik jáne jekeshelendirý jónindegi komıteti, Qazaqstan Respýblıkasy Aqparat jáne komýnıkasıalar mınıstrliginiń Aqparattandyrý departamenti, Qazaqstan Respýblıkasynyń Eńbek kodeksi.

§69. Названия учебных заведений, научных учреждений, общественных организаций, центров искусства и их структурных подразделений пишутся с заглавной буквы: Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti, Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologıa ınstıtýty, Qazaqstan Sýretshiler odaǵy, Abaı atyndaǵy Opera jáne balet teatry, Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń Tarıh fakúlteti, Shyǵystaný fakúltetiniń Shyǵys fılologıasy kafedrasy; Til bilimi ınstıtýtynyń Til mádenıeti bólimi, Jazýshylar odaǵy Kórkem ádebıet bólimi, Til bilimi ınstıtýtynyń Ǵylymı keńesi.

§70. Первое слово в названиях зданий, памятников, произведений художественной литературы, музыки, архитектуры, искусства пишется с заглавной буквы: Beıbitshilik pen kelisim saraıy, Qazmedıa ortalyǵy, Táýelsizdik saraıy, Áziret Sultan meshiti, I.Esenberlınniń «Kóshpendiler» trılogıasy, «Alasapyran» romany, «Aıqyn» gazeti, «Qazdar qaıtqanda» áni, «Máńgilik el» monýmenti.

§71. Первое слово в названиях важных исторических событий, праздников пишется с заглавной буквы: Aqtaban shubyryndy, Jeltoqsan kóterilisi, Qurban aıt, Naýryz meıramy, Qazaqstan halqynyń birligi kúni, Bilim kúni.

§72. Государственные награды, звания пишутся с заглавной буквы: Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, «Halyq qaharmany» ataǵy, «Altyn qyran» ordeni, «Eren eńbegi úshin» medali, «Altyn alqa» tósbelgisi.

Источник: Egemen Qazaqstan